II

Ut unus ferro vigeat, alter verbo tinniat.
Leo van Vercelli

Uit het feit, dat in een democratische samenleving de elite vogelvrij is, kan men afleiden, dat het laatste spoor van hiërarchie bezig is te verdwijnen. Wie over elite spreekt, spreekt over hiërarchie, ook al weet hij niet of nauwelijks, waarover hij spreekt; en het conflict in de democratie is, dat zij slechts door een hiërarchische orde bestaan kan, maar geen absolute hiërarchische orde kan erkennen. Ook onder dezen gezichtshoek is de democratie (onze democratie, niet de Atheensche van Pericles!) de consequentie van het Christendom, dat de ongelijkheid alleen kan aanvaarden in de schaduw der groote gelijkheid van het Oordeel.

Nochtans kende het Christendom een hiërarchische orde, zoolang de christenen den hemel als het hoogere en de aarde als het lagere, voorloopige erkenden; ook al had die hiërarchie op aarde geen absolute geldigheid, zij werd toch in leven gehouden door het geloovig besef, dat gedurende het aardsche voorstadium der hemelsche zaligheid leiding en orde noodzakelijk zijn; de christelijke elite was steeds bij uitstek een paedagogische en ‘dynamische’ elite, omdat zij niet meer (ook niet minder) was dan een plaatsvervangende elite. Christus is de Sacerdos en Rex der Ecclesia; in den ‘hemel’ heeft hij geen plaatsvervanger noodig, maar op aarde, in de Ecclesia als ‘corpus permixtum’, is overdracht van geestelijke en wereldlijke bevoegdheden noodzakelijk, opdat het heil der menschen in afwachting der hemelsche zaligheid op een juiste wijze worde geadministreerd. Het christelijke cultuurleven is dus hiërarchisch geordend onder een geestelijke en een

wereldlijke autoriteit, juist omdat de aardsche hiërarchie in zichzelf geen zin heeft; het geestelijke en wereldlijke gezag moeten het gezag van den Priester-Koning vervangen in het tijdelijke; ‘duo quippe sunt, imperator auguste, quibus principaliter mundus hic regitur: auctoritas sacrata pontificum et regalis potestas’, schreef reeds paus Gelasius (492-496) aan keizer Anastasius. Of om het met de woorden van bisschop Leo van Vercelli (± 1000) te zeggen:

De wereld met het zwaard en met het woord (of als het accent der machtsverdeeling anders valt: met het woord en met het zwaard) te administreeren, is de taak der christelijke elite, die men dus ook een administratieve elite zou kunnen noemen, wier administratiegebieden wel gescheiden zijn, maar wier autoriteit uit één hiërarchisch beginsel kan worden afgeleid. In de christelijke wereld zijn geestelijke en wereldlijke macht beide even onontbeerlijk; Sacerdotium en Regnum, paus en keizer, kunnen elkaar op leven en dood bestrijden om administratieve geschillen (de investituurstrijd), in laatste instantie zijn zij op elkaar aangewezen, zijn zij beiden ‘geestelijk’... en dus ook beiden ‘wereldlijk’, want ‘geestelijk’ en ‘wereldlijk’ beteekenen beide: voorloopig, plaatsvervangend, administratief.

Men kan dus met evenveel recht zeggen, dat er in de christelijke wereld van oudsher een duidelijke hiërarchische ordening bestaat, als dat een duidelijke hiërarchische ordening van oudsher volkomen ontbreekt. Zij bestaat, want zoowel geestelijke als wereldlijke macht, zoowel paus als keizer leiden hun bevoegdheden af van het Priester-Koningschap Christi en kunnen zonder elkaar niet leven; zij ontbreekt, want de strijd der beide machten, tusschen de ‘administratieve’ bevoegdheden en om de opperheerschappij, is van meet aan de strijd tusschen twee opvattingen van elite, die alleen tijdelijk kunnen samenkomen in het compromis. In dezen strijd tusschen de beide machten openbaart zich het zonderlinge karakter van een elitebegrip, dat ‘in den hemel

troont’ en twee aardsche elitebegrippen achter zich aan sleept; het ligt voor de hand, dat deze aardsche elites trachten zich van elkaar te onderscheiden, dat zij er steeds naar streven haar ‘administratieve’ bevoegdheden in haar eigen voordeel tegen elkaar uit te spelen. Alles wat interessant is aan deze christelijke elites ligt dan ook op de grens, waar zich voortdurend symptomen van wrijving vertoonen en van tijd tot tijd openlijke botsingen voorkomen; tot eindelijk de ontwikkeling der nationale staten, het verval van het christelijk imperium, de Hervorming en de opkomst van een profane cultuur de oorspronkelijke eenheid van Sacerdotium en Regnum zelfs als theorie meer en meer onzichtbaar maken; in de sfeer van het achttiende-eeuwsche rationalisme wordt dit proces voltooid. Reeds in de zestiende eeuw is de elite in Europa vogelvrij; Erasmus en Machiavelli vertegenwoordigen al twee elitebegrippen (een ‘geestelijk’ en een ‘wereldlijk’), die elkaar niet meer kunnen vinden. En waarom zouden er, wanneer twee elitebegrippen elkaar niet meer kunnen vinden, niet drie, tien, honderd elitebegrippen ontstaan, waarvan de dragers zich allen beroepen op een zeker gezag, een zekere deugdelijkheid, een zekere waardigheid? De anarchie zet in met het wegvallen van de ééne hiërarchie; twee, drie, tien, honderd hiërarchieën naast en door elkaar zijn geen hiërarchie, maar anarchie; men kan, zooals de sicioloog Mannheim, politieke, organiseerende, kennende, artistiek-religieuze elites naast elkaar onderscheiden, men kan zelfs komen tot de leuze ‘ieder zijn eigen elite’ (waarmee dan het elitebegrip van het Christendom volkomen zinloos zou zijn geworden); van een elite als hiërarchisch begrip is dan geen sprake meer, en het zou in dit geval aanbeveling verdienen zulk een onbruikbaar geworden begrip met spoed te begraven.

De ontwikkeling van het christelijk elitebegrip van hiërarchie tot anarchie kan men dus, achteraf, afleiden uit een geboortefout: dit elitebegrip was nooit een statisch elitebegrip, het was voorloopig, plaatsvervangend, ergo dynamisch; het werd paradoxaal, toen de dynamische politiek der twee machten haar ‘hemelschen’ achtergrond begon te verliezen. Reeds de felheid van den ‘administratieven’ strijd tusschen paus en keizer in de middeleeuwen bewijst, hoezeer het slechte gewe-

ten dezer hiërarchie zich laat gelden, ook waar de eenheid nog als vanzelfsprekend verondersteld is. De geestelijke macht en de wereldlijke macht krijgen, naarmate hun posities meer verankerd raken in de traditie hunner machtsuitoefening, eenerzijds zooveel tegenstrijdige en anderzijds zooveel gemeenschappelijke belangen, dat de scheiding der bevoegdheden op den duur een fictie wordt; en daardoor dreigt ook hun elitebegrip fictief te worden. Met name de opkomst van de nationale staten en van de burgerij naast geestelijkheid en adel is het, die de oorspronkelijke ‘administratieve’ tweedeeling verstoort en daarmee de vogelvrijheid van het elitebegrip aankondigt. De nationale staten verstoren definitief de illusie eener universeele, federalistische, in ‘parva regna’ onderverdeelde Ecclesia (zooals paus Gregorius VII die wilde); door de burgerij met haar verplaatsbaar bezit, het geld, worden de geestelijke en de wereldlijke macht afhankelijk van een metalen teeken. Als de Fransche revolutie de priesters tot staatsbeambten maakt en den koning laat regeeren ‘par la grace de Dieu et la volonté du peuple’, beteekent dat de intocht van het nihilisme, waarvan wij thans de consequenties hebben te trekken. De twee ‘administratieve’ elites agoniseeren sedertdien, omdat hun ‘hemelsche’ eenheid is verloren gegaan. Agoniseeren: dat wil zeggen, dat zij in hun doodsstrijd het caricaturale masker van hun complete verstarring ten toon stellen, maar ook voortdurend raadsels opgeven van boeiend leven, dat zich tegen den dood verzet, van interessante overgangen tusschen het geestelijke en het wereldlijke, tusschen het recht en de macht, tusschen de waardigheid en de eer.

Immers: hoewel ‘geestelijk’ en ‘wereldlijk’ in de christelijke samenleving oorspronkelijk geen tegenstellingen zijn, maar beide plaatsvervangende symbolen van een rijk, waarin van ‘geestelijk’ en ‘wereldlijk’ niet meer kan worden gerept, vertegenwoordigen zij toch met verschillend accent. Er zijn vrome keizers geweest en militaire pausen; maar om het ‘wereldlijk’ gezag kristalliseert zich toch meer en meer de idee van macht en eer, zooals om het ‘geestelijk’ gezag de idee van recht en waardigheid. ‘Ut unus ferro vigeat, alter verbo tinniat’: juist nu onze twee ‘administratieve’ elites op

sterven liggen, blijkt uit den chaos van waardebepalingen, dien zij achtergelaten hebben, dat deze twee accenten van zwaard en woord nog altijd beslissend zijn voor de elitegevoelens, die onder de Europeanen leven, zij het dan in volstrekte anarchie en zonder het goede geweten van echte elitebegrippen. Machiavelli - Erasmus... Oswald Spengler - Julien Benda: de theoretici van de macht contra die van het recht; wij kunnen zoowel van Machiavelli - Spengler als van Erasmus - Benda zeggen, dat zij gelijk hebben in hun speciale ‘administratie’ van de cultureele erfenis, maar wij kunnen geen partij kiezen voor den een tegen den ander. Achter Spengler verrijst immers onmiddellijk de bruut en achter Benda de schoolmeester, de democratische consequenties van twee elitebegrippen met een slecht geweten; consequenties, die ons er aan herinneren, dat plaatsvervangende, voorloopige élites door het wegvallen van de oorspronkelijke eenheid, die hun hiërarchische rechten waarborgde, nooit echte, stabiele elites worden met een goed geweten.

De bruut en de schoolmeester: dat is het, wat er voor ons deel is overgebleven van het recept ‘ut unus ferro vigeat, alter verbo tinniat’. Als tusschenstadia kan men zich het Renaissance-ideaal der ‘virtù’ (accent op ‘ferrum’) en het humanistisch ideaal der ‘bonae litterae’ (accent op ‘verbum’) denken, als tijdelijke versmelting van ‘ferrum’ en ‘verbum’ ook den Franschen ‘honnête homme’ of den Engelschen gentleman; maar hoeveel heidendom en antieke invloeden, hoeveel robuste gezondheid en psychologisch scepticisme de christelijke cultuur ook moge opgeslorpt hebben, geen van haar elites is in staat geweest zich voorgoed te emancipeeren; de Renaissance-mensch (uomo singolare, uomo unico, uomo universale) is verdrongen door de Hervorming en de Contra-reformatie, op den ‘honnête homme’ der zeventiende eeuw volgt de Verlichting, volgt Rousseau, volgt de democratie.

Deze dynamiek is het speciale noodlot van het Christendom; een elite, die zich tracht te emancipeeren, wordt na verloop van tijd (en meestal niet eens van langen tijd) door de christenen gezien als een aanmatiging, zij wordt getooid met de phrygische muts, zij wordt caricatuur; wat zij aan goed ge-

weten had weten te veroveren, slaat ‘dialectisch’ om in het tegendeel.

Marx heeft het maar al te duidelijk gezien, toen hij de geldelite der negentiende eeuw, de bourgeoisie, aantastte. Men ruikt aan het marxisme, dat het met zijn dialectiek aanstuurt op de vernietiging van ‘wereldlijke’ en ‘geestelijke’ elitebegrippen, waar zij nog mochten bestaan en zich verhoovaardigen op hun positie; in zooverre is het reeds volkomen nihilistisch, want de klassenlooze maatschappij als doelstelling duldt geen andere dan voorbijgaande elites, die de kiem van hun ontbinding reeds in zich dragen. Het proletariaat kan in het dialectisch proces drager zijn van de macht en de waardigheid, maar dat alleen, omdat het zichzelf moet opheffen; vandaar dat de proletarische elite haar parvenu-karakter nog minder heeft kunnen verloochenen dan de bourgeoisie, die althans nog een zeker geloof heeft gehad in haar eigen usurpatie, in haar eigen onvergankelijkheid ook. Den socialistischen arbeider is theoretisch ingescherpt, dat zijn strijd de strijd der menschheid is en bovendien (want ook de bourgeoisie heeft zich met de menschheid vereenzelvigd), dat de opheffing der klassen-tegenstellingen als ‘heilig ideaal’ moet worden aanbeden. De ‘bewuste’ arbeider voelt zich elitemensch, maar omdat hij aangewezen is zichzelf als vertegenwoordiger van een klasse af te schaffen, mag hij zich op die elite niet beroepen, tenzij in deemoedige voorloopigheid. In de socialistische beweging is de elite kameraad van iederen medestrijder; dat is een zonderlinge paradox, want daardoor kan de elite zich slechts improvisatorisch vormen tot een corps en zich zeker niet als corps in stand houden. De socialistische elitemenschen waren in een vroegere periode vaak intellectueelen van burgerlijke afkomst; in het bolsjewistische Rusland improviseerde men de communistische partij en de stootbrigadiers tot elite... maar stootbrigadiers zijn er om zichzelf overbodig te maken. Wie gelooft het nog? Maar omdat men het niet meer gelooft, ziet men het nihilistisch karakter van het socialisme des te helderder. Dat het eenerzijds tot verburgerlijking en anderzijds tot de dictatuur van het geweld moest komen: men behoefde geen alwetend cultuurprofeet te zijn om dat te kunnen voorspellen.

Er zijn daarom altijd nog menschen (wij noemen hen reactionnairen), die het Marx en de socialisten kwalijk nemen, dat zij de laatste elitebegrippen in Europa hebben aangevallen en bij de massa in discrediet gebracht. Ik kan hun verontwaardiging niet deelen; Marx heeft zich tegenover de elitebegripper der bourgeoisie niet anders veroorloofd dan wat alle christelijke moralisten zich hebben veroorloofd tegenover hetgeen zij beschouwden als een verhoovaardiging. Een elite, die zich wil emancipeeren van haar voorloopige, plaatsvervangende, ‘administratieve’ positie, is in een christelijke wereld een kettersche elite; de bourgeoisie, die de ‘administratie’ had behooren te voeren van de erfenis der Fransche revolutie, matigde zich aan zichzelf als parvenu te verheffen boven ‘het volk’; het is deze aanmatiging, die Marx gebrandmerkt heeft als een ketterij. Volgens christelijke normen is zij dat ook en men moet al zeer naïef zijn om te veronderstellen, dat een bourgeoisie, die wel aan het geld, maar toch ook nog aan den christelijken God of aan de Evolutie geloofde, in staat zou zijn geweest het proces der christelijke nihileering van waarden te stuiten. Daarvoor had zij een te slecht geweten, te veel geld, te veel kunstenaars en intellectueelen... Eerder moet men in Marx het talent bewonderen, dat hem in staat stelde de philosophie en de wetenschap voor zijn ontdekkingen te mobiliseeren, het nihilisme onder den naam socialisme te organiseeren en zoodoende ook te styleeren. Het socialisme werd daardoor niet minder nihilisme, maar het belette tevens het nihilisme zijn laatste consequenties te trekken. Het is niet aan ons om uit te maken, of dat een voordeel dan wel een nadeel is geweest voor de Europeesche cultuur; het feit dient alleen geconstateerd te worden, en wij hebben met deze poging tot styleering rekening te houden, juist in een periode, die het nihilisme ziet verschijnen zonder eenige humanistische en universeele doelstelling.

In het marxisme speelt de massa een gewichtige rol; de massa is noodig om de macht te veroveren. Maar de macht is niet het doel; doel is de klassenlooze maatschappij, een waardiger vorm van samenleving. In deze marxistische conceptie zijn macht en waardigheid, ‘ferrum’ en ‘verbum’, beide vertegenwoordigd; aan beide beantwoordt ook een (zij het dan

geïmproviseerd en ‘administratief’) elitebegrip: dat van den socialistischen ‘strijd’ en dat van de socialistische ‘idee’. Men vindt deze beide accenten, die in de practijk dikwijls felle tegenstellingen worden, trouwens ook al uitgedrukt in de verhouding Marx - utopisten... al was Marx niet zonder utopie en al waren de utopisten niet zonder strijdbaarheid. De socialistische ‘strijd’ als vorm van machtsontplooiing en de socialistische ‘idee’ als teeken van waardigheid waren twee kanten van één en dezelfde zaak, soms met elkaar in wrijving of botsing, maar altijd nog door de utopie van den ‘heilstaat’ verbonden. Het socialisme is een wereldbeschouwing, waarin de macht nog niet losgedacht kan worden van de waardigheid, het ‘regnum’ niet los van het ‘sacerdotium’; de massa is, hoezeer zij haar elite ook moge improviseeren, in het socialistisch verband altijd nog gehouden zich aan de geestelijke autoriteit dier elite te onderwerpen.

In de gedaante van de actueelste massa-leer, het nationaalsocialisme, heeft het nihilisme zich echter zoover ontwikkeld, dat de geestelijke autoriteit volkomen phrase is geworden, de waardigheid volkomen ondergeschikt geworden is aan de macht. Hermann Rauschning, ongetwijfeld een der beste kenners van het phaenomeen, gebruikt daarom in zijn Revolution des Nihilismus den paradoxalen term ‘Massenelite’ voor de menschen, die zich in den totalitairen staat opwerpen als ‘leiders’. ‘Das innere Geheimnis der Verbindung der Elite (bedoeld is natuurlijk de nationaalsocialistische elite) ist... ihre Doktrinlosigkeit’, schrijft hij. ‘Die geistigen Werte dienen nur dazu, die politische Macht zu legitimieren. Sie haben an sich weder eine eigene Gesetzlichkeit noch einen unabhängigen Wert. Er gibt keinen Faktor ausser der Macht. Sie allein ist es, mit der eine Elite hochkommt. Ihr Einsatz erfolgt jederzeit im Sinne der Erhaltung der Elite, und er ist frei von Rücksicht, brutal und schnell zufassend. Aber es ist zweckmässig, diesen Einsatz durch eine passende Ideologie geistig zu unterbauen. Die echte Elite kennt keine Skrupel und keine humanitären Anwandlungen. Wo solche Erwägungen auftreten, wo der Einsatz der Machtsmittel durch Rücksichten gehemmt wird, da wird die Elite dekadent und öffnet einer neuen Elite Aufstiegsmöglichkeiten. Daher be-

steht so etwas wie eine Pflicht zum Training in der Brutalität für jede Elite.’ De nationaalsocialistische theoreticus Ernst Jünger drukte dit zoo uit: ‘Je weniger Bildung im üblichen Sinne (die Führerschicht) besitzt, desto besser wird es sein.... Unsere Hoffnung liegt in dem neuen Verhältnis zum Elementaren.’

Het is dus typeerend voor de ‘massa-elite’ van het nationaalsocialisme, dat zij zich van de massa als massa slechts onderscheidt door een surplus aan sluwheid, aan raffinement; de geestelijke waarden dienen nog slechts ter legitimeering van de macht, de ideologie (van volk, bloed en bodem, levensruimte, cultuurbolsjewisme en antisemitisme) wordt doelbewust gebruikt om een leegte op te vullen, die anders bij de halfslachtige massa zou ontstaan; de ‘massa-elite’ zelf gelooft aan niets dan de macht, zij traint zich in de brutaliteit om elite te kunnen blijven. Met andere woorden: het ‘verbum’ is tot louter camouflage en poppenkast geworden, zoodat het ‘ferrum’ zich van de sacerdotale waardigheid niets meer behoeft aan te trekken. De ‘idee’ wordt propagandamateriaal, de ‘strijd’ een met alle middelen te voeren gevecht om macht voor een groep, die zich inspireert aan haar ‘Verhältnis zum Elementaren’.

Ik kan, met hoeveel afschuw ik een dergelijk poenig eliteconcept ook moge beschouwen, niet de alarmisten-verontwaardiging deelen van de ‘oude’ humanisten. De consequentie, die door Jünger c.s. getrokken wordt, is de consequentie van het slechte geweten der christelijke cultuur; en waren wij in dit geding slechts platonische historici, wij zouden zelfs iets van verademing kunnen voelen, omdat deze lijn doorgetrokken is en de begrippen ‘massa’ en ‘elite’ niet langer schijntegenstellingen zijn. Op deze uitdaging hebben wij echter, afgezien van de platonische beschouwing, ook een antwoord te geven, en zoolang het ons mogelijk is, zullen wij Jünger antwoorden, zullen wij het nihilisme in onszelf antwoorden. Wij zullen hem antwoorden noch uit naam van een corrupt ‘regnum’, noch uit naam van een verstijfd ‘sacerdotium’, wier hiërarchisch gezag alleen kon worden uitgeoefend op grond van een eenheid, die thans voorgoed verbroken is. Wij zullen hem in de eerste plaats antwoorden, dat wij hem erken-

telijk zijn voor zijn emancipatie van den germaanschen bruut tot maat van alle dingen; zooiets bevordert de duidelijkheid bij het bepalen der wederzijdsche posities, want een ‘elementaire’ bruut is beter dan een nog half en half als schoolmeester vermomde. Wij zullen hem verder antwoorden, dat deze nieuwe verhouding tot het ‘elementaire’ niets anders is dan een nieuwe wijs bij een zeer oud liedje: de rancune jegens de cultuur van hen, die de cultureele gewordenheid uitsluitend voelen als schoolballast, omdat zij er door gehandicapt werden, in plaats van gevormd. Waar is het ‘elementaire’ in deze wereld? In de romantiek der ploertigheid; want de cultuurmensch kan niet per mirakel terug naar het ‘elementaire’, zoomin als hij per evolutie vooruit kan naar een ‘volmaking’; wij weten niet eens, wat aan dit cultuurwezen mensch elementair is en wat niet. De nihilistische ontwikkeling van het Christendom heeft ons immers niet geleid naar een cultureel ledig, maar naar een cultureele paradox; dat maakt eenig verschil, dat is het heele verschil. Ook op het moment (juist op het moment!), dat wij nihilistisch gaan denken en voelen, d.w.z. niet meer gelooven aan de hemelsche doelstelling, noch aan een der aardsche doelstellingen, die haar kwamen vervangen, worden wij ons er scherp van bewust aan alle kanten door de cultureele gewordenheid bepaald te zijn en te blijven; wie dan komt aanzetten met ‘een nieuwe verhouding tot het elementaire’, is reeds gequalificeerd: hij doet een poging om te ontsnappen aan de paradox van het nihilisme door zich in de geëmancipeerde ploertigheid te redden van de sacerdotale verplichtingen, die een paradoxaal geworden Christendom evenzeer (of als men wil: even weinig) bepalen als de verplichtingen van het ‘regnum’. Ook hier de angst voor het nihilisme, juist als bij de ‘oude’, de schoolmeesterlijke intellectueelen, ook hier de weigering het ‘administratieve’ karakter der christelijke elite te erkennen. Het nationaalsocialisme is beroemd of berucht geworden om zijn dynamische politiek, die door zijn elite met nietsontziende sluwheid is bedreven; maar christelijke politiek, geleid door christelijke elites, was altijd dynamische (want voorloopige, plaatsvervangende) politiek, en het origineele aan de nationaalsocialistische politiek is dan ook niet haar dynamisme,

maar haar toespitsing van dat dynamisme op den ‘elementairen’ bruut, die de waardigheid en het recht hoogstens nog erkent als geschikt propagandamateriaal voor de massa met haar weifeling tusschen de brute flinkheid en het schoolmeesterlijk voorschrift. Men kan deze ‘Binsenwahrheit’ niet genoeg herhalen, zoolang er nog brave intellectueelen rondloopen, die zich reeds zwak beginnen te voelen, wanneer zij niets kunnen inbrengen tegen Hitler's argument, dat ook de Engelschen hun imperium volgens de regelen der dynamische politieke kunst bij elkaar geroofd hebben; want inderdaad, die Engelschen deden dat, en de Nederlanders deden niet anders. Wie hier het verschil zoekt tusschen nationaalsocialisme en vroegere maatschappijvormen komt bedrogen uit, en hij verdient het; hij is rijp om van de democratische phrasen op de totalitaire over te schakelen, en het zou jammer voor hem zijn, wanneer hij zich niet met huid en haar overgaf aan den modernsten roover...

Ik wil mij niet in voorspellingen verdiepen over de toekomst van het nationaalsocialisme; het kan oorlog brengen en het kan in elkaar storten, maar het feit ongedaan maken dat het er geweest is kan het in geen geval. Dit was mogelijk in Europa: men onthoude het, men onthoude het vooral, als het nationaalsocialisme als systeem mocht verdwijnen; het kan nooit kwaad te onthouden, hoe nihilistisch wij zijn geworden, ook als de schijn anders zegt. Want veelzeggender dan de heerschappij van de ‘massa-elite’, van den geëmancipeerden bruut, is de instinctloosheid der schoolmeesters, die niet slechts gedwongen, maar met zwakzinnige geestdrift den Opperbruut hebben vereerd als een werkelijke autoriteit, als den top (lach niet!) van een werkelijke hiërarchie! Zonder te beseffen, dat zij marionetten waren van de propagandacentrale, hebben zij, de vakphilosophen en romanciers van bloed en bodem, de menschen der ‘objectieve’ gedachten en ‘schoone’ gevoelens, het spel gespeeld van den meester, die lakeien van den geest behoefde om zijn ‘Einsatz durch eine passende Ideologie geistig zu unterbauen’. Misschien beseften zij het ook een weinig, de armen, en vonden zij het maar beter lakei te zijn binnenshuis dan paria daarbuiten; de democratie eerde hen immers in het geheel niet, zooals dragers van

den Geest dat zouden wenschen. Maar na het begaan van deze en soortgelijke zwakzinnigheden zouden zij toch nog willen, dat een jeugd (hoe heerlijk is het een jeugd achter zich te hebben!) hen beschouwde als voorgangers... hen, de naloopers van den bruut, die zijn parvenusalon mochten opluisteren met hun bediendenphilosophie.

Het Regnum als prots met het Sacerdotium als valet de chambre! Dit was mogelijk in Europa, en ongedaan te maken is het niet meer. De ‘oude’ elites zijn vogelvrij, en eerder dan een hand voor haar belangen uit te steken noemen wij ons: democraten.