Panopticum

Tactiek

In den loop van mijn ‘schrijversloopbaan’ heb ik mij herhaaldelijk dingen laten ontvallen. De weken na de verschijning in druk van zulk een ontvalsel zat ik bezweet van angst te wachten, of er soms een collega zou opstaan, die mij via die Achilleshiel zou doodsteken. Maar wonderlijk, bijna altijd kwam er dan een aanval op een plek, die driedubbel geharnast was en geen gevaar voor pijnlijke verwonding opleverde.

Nu schiet echter Jan Engelman raak, in het laatste nummer van De Gemeenschap. Ik heb mij laten ontvallen, in een lezing voor de Lit. Fac. te Utrecht, dat wij om tactische redenen de schoonheid tijdelijk achteraf hebben gehouden; waarmee ik bedoelde, dat wij het woord schoonheid een weinig op adem wilden laten komen door het minder vaak in den mond te nemen. Toen ik het den volgenden dag in een krantenverslag zoo en niet anders zag staan, prikte mij het angstzweet; en zoowaar, Jan Engelman slaat toe! Hij redeneert zelfs door en het woord ‘tactiek’ richt vreeselijke schade aan. Ziedaar de gevolgen van een onberaden aphorisme!

Het klinkt inderdaad afgrijselijk, nu ik het herlees: om tactische redenen hebben wij de schoonheid tijdelijk achteraf gehouden. Het is een jezuïetenzin; iets van ‘het doel heiligt de middelen’ straalt mij er uit tegen. Men ziet de inquisitie om tactische redenen bezig haar slachtoffer te folteren! Men ziet om tactische redenen de waarheid verdraaien, den duivel dienen, het recht verkrachten, de Zondagsche mis bezoeken,... de schoonheid achteraf houden, alles om geheimzinnige politieke motieven, die in het duister liggen. En dit alzoo is het perspectief van één ontvalling. Peccavi Angele!

Vergun mij daarom, o Engelman, dat ik op deze plaats ronduit boete doe voor een uitdrukking, die (ik weet het) in den mond van personen uit ons kamp terecht als een onvergeeflijke zonde tegen den heiligen geest wordt beschouwd en ga voort zonder tactiek te bewandelen de paden dergenen, aan wie alle tactiek van den aanvang onzer jaartelling steeds vreemd is geweest. Zoo zij het!

M.t.B.