Menno ter Braak
aan
E. du Perron

Den Haag, 6 februari 1934

den Haag, 6 Febr. '34

Beste Eddy

Je brieven, bijlapjes en anderszins vullen mijn bureau op; ik ben geestdriftig over je epistolaire productiviteit! Laat ik kategorisch antwoorden.

Die volgorde van plaatsing kan zoo wel ongeveer uitkomen, denk ik; maar er kunnen onvoorziene omstandigheden zijn, ook voor jouw pen, die je tusschentijds al weer iets anders laten schrijven, dat voor moet gaan. Enfin, ik zal mijn best doen. ‘De Smeerlapperij’ lijkt mij de slechtst-mogelijke titel, voor het effect, dat je ongetwijfeld met die vast en zeker aardige aanteekeningen wilt bereiken. Ik heb, geloof ik, teveel van den tacticus à la Trotski (wiens mémoires ik momenteel met spanning lees, bijna zonder protesten en met het gevoel, een eersterangs mensch voor me te hebben; stuur mij ook die N.R.F. vooral!!) in mij, om dergelijke ‘negatief-ethische’ opschriften te waardeeren; het eenige effect, dat ze hebben, is, dat relletjesmenschen van den vijfden rang er op afkomen en dat de goede lezer ze meeneemt, omdat hij den schrijver mag. Maar ‘smeerlapperij’ is òf alles òf niets in de samenleving, en op één ‘erg’ symptoom de nadruk leggen, lijkt mij eigenlijk even costeriaansch (met je permissie, en mutatis mutandis) als het beweren van Henr. Roland Holst, dat alle revolutionnaire poëzie gerechtigheid en waarheid beoogt. Ik voor mij heb iets tegen algemeenheden, van welke kant ook; en dit gaat dus niet tegen de polemische scherpte qua talis! In den titel suggereert zoo'n woord (mij tenminste) ethiek en zelfs het ‘l'art pour l'art’ der ethica! Vooral waar je ‘een klassieke soberheid à la van Schendel’ wilt betrachten. Kortom; ik verwacht veel van die aanteekeningen en raad je daarom den titel af.

Nietzsche had absoluut gelijk toen hij adviseerde nooit aan politiek deel te nemen (zooals Ortéga y Gasset b.v.)! Maar wij nemen er niet aan deel, wij zijn nu eenvoudig gedwongen te reageeren op persoonlijke bedreiging van onze bestaansvoorwaarde! Heusch, het rijk van Wilhelm Hohenzollern II was een rêve, vergeleken bij wat Hitler en Goebbels presteeren: zelfs de vervolgingen van de tsaristen achter Trotski aan hebben voor mijn gevoel (na het weten van concentratiekampen en ‘auf der Flucht erschossen’) een gentlemanlike allure. Ze hadden dien lastigen Trotski immers ook zonder procedure neer kunnen knallen, of een moord à la v.d. Lubbe enscèneeren. Neen, deze tijd is heel iets anders en ‘zuiverders’ op het gebied van den ‘hordenopstand’.

Voor een vrijmetselarij in radicaal antifascistischen geest voel ik alles. Maar hoe zooiets te organiseeren? Bij dat woord alleen al voel ik mij zoo hopeloos individualist, dat de moed me in de schoenen zinkt. Op dat punt hebben die kerels als Mussert nu eenmaal onvergelijkelijk meer talent dan wij.

Helaas zijn De Herberg en Het Euvel Gods al door Borel en Pannekoek in Het Vad. besproken. Maar als er weer eens een bundel novellen loskomt (Vestdijk?), zal ik van je materiaal onbeschaamd gebruikmaken voor mijn preek. Iedereen roept hier, dat die Herberg zoo sterk en mooi is, zelfs Vestdijk! Ik zal hem nu je brief onder zijn neus duwen. Heusch, al die menschen, zelfs de intelligente onder hen, hebben nog een onbeperkte eerbied voor kul, die zich als poëzie annonceert. - O ja, Harten en Brood heb ik nog liggen! Misschien kan het daarbij te pas komen.

De juffrouw over Couperus was niet Hein, maar een protégée van Schilt, als ik het wel heb.

Je schreef over Blijstra. Die goede man heeft weer eens wat voor Forum ingezonden, dat het peil van de Wereldkroniek niet haalt. Het is een hopeloos heer geworden.

Van de boeken, die je opgeeft, bezit ik er geeneen. Als je ze dus weg wilt hebben, neem ik ze graag aan, omdat ik ze altijd en op ieder moment kan gebruiken voor een preek. (Ik heb nu al een paar maal gemerkt, dat mijn an sich stupide bibliomanie van vroeger - volledigheid tot in het slechte! - bij dit vak zijn nut kan hebben!). Maar uit al je weifelingen om dit thema maak ik nu toch op, dat je het stuk voor Herrn Klaus Mann toch wel schrijft! Dus later dan de zending.

Of wij het afleggen tegen het fascisme, kan dunkt me geen sterveling vooruit zeggen. Alles hangt af van de crisis, dat geloof ik zeker. De ‘vrijheid van denken’, waar wij behoefte aan hebben, gunnen de Musserts ons misschien wel, als zij maar door niets verontrust worden - en dan zijn zij ook geen Musserts, maar liberalen! Ik vecht tegen die heeren alleen uit instinctieve afkeer, ik zou het niet kunnen laten. Als het later allemaal onnoodig mag blijken, um so besser.

Een afspraak met Mann heb ik ook al beraamd maar ik hoorde nog niets. In ieder geval bereikt hem je stuk, mondeling of schriftelijk. De vertaling wil ik ook met genoegen corrigeeren.

Wat ik over het collectivisme schrijf, en wanneer ik er tijd voor heb, kan ik niet vooruit zeggen. Maar als de gelegenheid er is, zal ik het zoo volledig en scherp mogelijk doen.

Voor vandaag genoeg. Hieronder nog bijlapje. hart. gr. 2 × 2 je

Menno

Zie ook de geactualiseerde versie van het notenapparaat van de brieven-editie Van Galen Last (1962).

Origineel: Letterkundig Museum, Den Haag