Meneer Topaze
Wederopvoering door het Ruys-ensemble

Cor Ruys heeft ‘Monsieur Topaze,’ het vermaarde stuk van Pagnol, weer op zijn repertoire genomen, en hij heeft daarmee een uitstekende keuze gedaan. Het is al een oude rol van Ruys, deze Topaze, maar het is een van zijn beste, zoo niet zijn allerbeste. En bovendien: hij heeft hier nu eens een tekst tot zijn beschikking, die zijn talent niet neerdrukt, maar die volkomen past bij zijn virtuositeit, zonder hem in de foefjes der virtuositeit te laten ondergaan. Als men het stuk na jaren weer terugziet, wordt men weer getroffen door den zeldzaam ‘symmetrischen’ bouw van deze comedie, die weliswaar een fictie is, gebouwd op de verabsoluteering van het geld, als maat van alle dingen, maar dan toch een alleraardigst soort fictie. Het is de absolute muziek van de chantage, dit ‘Monsieur Topaze’; het is het opslorpingsproces van abstracte deugd door concreten zwendel, van moraalprincipes zonder levensbasis door geldmoraal als de volledige verwerkelijking van het leven; in de figuur van Topaze voltrekt zich de overgang van het eene naar het andere, maar van den beginne af hoort men in de deugd al den zwendel en tot het laatste oogenblik in dien triomf van het geld nog de moraal klinken als waren zij eigenlijk toch zeer intiem familie van elkaar. Een satire, opgebouwd uit louter fictieve wezens, zooals men die in de vaudeville pleegt aan te treffen, maar in het soort met meesterhand ‘gecomponeerd,’ zoodat iedere overgang, ieder moment in de compositie is verantwoord.

Cor Ruys, zooals reeds gezegd, is als Topaze op zijn allerbest; hij kan al zijn registers opentrekken, maar de ontwikkeling van Topaze schrijft hem een zekere lijn voor, en daaraan houdt hij zich; zoodat de virtuositeit van den volmaakt zwendelenden Topaze in het laatste bedrijf hem de gelegenheid geeft een climax te halen, die met den climax van den tekst samenvalt. Niet alle medespelenden staan op gelijk peil; maar diverse rollen zijn aardig bezet: Elly van Stekelenburg als Suzy Courtois, Anton Ruys als directeur Muche, Pierre Myin als de brave Tamise, Adolphe Hamburger als Castel-Bénac, het zwendelende gemeenteraadslid. Zij vormen een passende entourage voor den meester, die het spel beheerscht.

Dat Cor Ruys wederom pleizier moge hebben van zijn Topaze! Gisteren was het niet overvol, maar de opvoering sloeg natuurlijk in.

M.t.B.