Het volk van het ‘midden’

Een beschouwing van Thomas Mann in ‘Mass und Wert’

Voor de eerste aflevering van den tweeden jaargang van ‘Mass und Wert’, Zweimonatsschrift für freie deutsche Kultur, heeft de redacteur Thomas Mann een inleidend artikel geschreven, dat tevens als programma is bedoeld Mann stelt zich partij tegen den Duitschen schrijver, die het gevleugelde woord heeft gesproken: ‘Wenn ich das Wort Kultur höre, so entsichere ich meinen Revolver’

‘Cultuur’, schrijft Mann, ‘is geen spel en luxe, en degene die haar aanhangt en om haar bekommerd is, geen lafhartige aestheet. Zij is het ernstigste, want zij is een eens als geloof aan den vooruitgang in den tijd geprojecteerde, in waarheid echter buitentijdelijke poging van den mensch om zijn idee te benaderen, om den mensch te vermenschelijken. Een volk, dat men leert “zijn revolver te trekken”, als het aan deze poging herinnerd wordt; een natie, die dit cultuurbegrip, zoo vol relaties tot de geheele wereld van hooger moreel leven, dat men het met den geest zelf op één lijn kan stellen, meent te moeten vergeten, achterafzetten, ja zelfs beschimpen, om der wille van zoogenaamde dringender en grooter belangen als daar zijn oorlogsparaatheid en politieke machtsuitbreiding.... zulk een natie, dat is zeker, zal failleeren en ten gronde gaan. Men moet haar, voor het te laat is, herinneren aan een woord, dat weliswaar uit een door den staat ongaarne gezien boek afkomstig is, aan het woord: “Wat baat het den mensch, of hij de geheele wereld gewon en leed schade aan zijn ziel?”....

De roem der Duitsche natie bestond steeds in een vrijheid, die het tegendeel van patriottische geborneerdheid is; in een bijzondere relatie tot den objectieven geest In haar kon het woord gesproken worden: “Der Patriotismus verdirbt die Geschichte”. Het was Goethe, die dat zeide. De eigenlijke on- en bovenpolitieke geaardheid van dit volk, zijn natuurlijke roeping tot het geestelijke wordt juist duidelijk door de onmatigheid en “Gründlichkeit”, waarmee het heden ten dage zijn beste, klassieke eigenschappen afzweert, en ze offert aan de totale politiek, op voorschrift van leiders, wien dat niets kost. Dit volk van het “midden” is in werkelijkheid een volk van extremen. Politiek? Macht? Maar dan ook niets meer van geest, cultuur, waarheid, gerechtigheid, vrij onderzoek en kunst. Het werpt - heroïsch - zijn menschelijkheid over boord, in de meening zich daarmee in vorm te brengen van de wereldheerschappij. Goed afloopen zal dat niet’

In het vervolg van zijn beschouwing deelt Thomas Mann mede, dat hij voortaan een deel van het jaar in de Vereenigde Staten zal doorbrengen, om de verbindingen tusschen Europa en Amerika te helpen bevorderen. Het tijdschrift ‘Mass und Wert’ ziet hij in de toekomst als een ‘geestelijke brug tusschen de continenten’

* * *

Van den inhoud der aflevering vermeld ik een novelle van den belangrijken jongen (Franschen)) schrijver Jean-Paul Sartre (‘Die Mauer’); essays van Polo Mann (‘Gentz und die Französische Revolution’) en Ulrich Eyser (over den philosoof Edmund Husserl). Hermann Steinhauser schrijft over de verandering van den mensch door de propaganda.

M.t.B.