Arthur Müller Lehning
aan
Menno ter Braak

Mont-Louis, Pyrénées Orientales, 3 december 1931

Mont-Louis, 3.12.31

Beste Menno,

Van jullie redactie-secretaris kreeg ik ‘in aansluiting’ op het ‘gesprek’ in Rotterdam nog eens een briefje, dat jullie graag werk van mij op zullen nemen.

Ik heb er intusschen nog eens over gedacht. Wat ik voor FORUM zou kunnen schrijven, voorloopig, is een artikel over oorlog en vrede... Voel je daar iets voor? Het zou tevens een bijdrage van Forum kunnen zijn tot de fameuze ontwapening-conferentie in het voorjaar.

De beruchte clausule is hoop ik, geen bezwaar. Maar ik vermoed dat niet. Het artikel zal, het spreekt trouwens vanzelf, niet ‘propagandistisch’ of opruiend van aard zijn. Het mag volgens de brief van jullie vriend Bouws niet van ‘politiek-tendentieusen’ aard zijn. - Maar wat is tendentieus?

Indien er in principe geen bezwaar tegen is, dat ik in Forum over politieke zaken schrijf, dan is het niet goed mogelijk, dat dit geheel zonder tendenz gebeurt. Jullie verwacht in zoo'n geval toch niet een juridische uiteenzetting van b.v. artikel 15 van het Pact en hoe dit juridisch in overeenstemming kan gebracht worden met het Kellog-Pact.

Om kort te gaan: ik zal niet schrijven, zooals ik in ‘De Wapens Neer’ schrijf:

‘Soldaten en arbeiders staakt!’

Maar ik zal wel schrijven:

‘Wie deze zaak op deze wijze heeft leeren begrijpen, begrijpt tevens dat binnen het raam van het kapitalisme, dat onder kapitalistische verhoudingen, het probleem van de “ontwapening”, het probleem van den vrede niet opgelost worden kàn. Dan begrijpt men waarom pacifisten niet anders dan - pacifisten kunnen zijn, maar dan ziet men ook dat het sprookje van den Volkenbond niets anders is dan het “rookgordijn”, waarachter zich de werkelijkheid met mathematische zekerheid voltrekt. Deze werkelijkheid is de voorbereiding tot den oorlog. Deze werkelijkheid is de imperialistische oorlog zèlf en wellicht de reeks van imperialistische oorlogen. Wat het karakter van den modernen oorlog is, is reeds gezegd: het is de guerre totale; het is de bedreiging van een terugval in het barbarisme. Daarom is de keus niet: kapitalisme of socialisme, oorlog of vrede, maar barbarisme of socialistische revolutie.’

In dezen geest! Naar deze passage kun je oordeelen of het binnen het raam van de clausule valt! en of je überhaupt zoo iets wilt hebben. Ik schrijf je dit alles niet om jullie redactioneele beslissing over al of niet opname van een eventueel artikel te anticipeeren of eenigszins te binden. Ik wil alleen zekerheid hebben over jullie uitlegging van de allicht rekbare clausule. Ik wil vermijden, dat jullie het op grond hiervan eventueel ‘minder geschikt’ achten. Te meer daar ik het uitsluitend voor FORUM zou schrijven en ik planwirtschaftlich overproduktie wil voorkomen, daar het door zijn vorm, voor mijn gewone afzetgebied niet geschikt zou zijn.

Als je wilt bespreek deze zaak even met je mederedacteur, aan wien overigens zeer hartelijke groeten. Indien Slau nog in Holland is en jullie hem ontmoeten of schrijven zeg hem dan, dat hij eens iets van zich moet laten hooren.

Juist vanochtend kreeg ik het eerste nummer van Filmliga en las - hoe kan het anders - met veel genot je bijdrage tot het Tuschinski-jubileum. Het was ook wel het meest amusante van dit nummer...

Van hier, uit de aard der zaak, weinig nieuws en voorloopig zelfs weinig goeds te melden. Van Charley Toorop hoorde ik, dat je aan de boemel geweest bent in Amsterdam.

Bien des amitiés

je Arthur

Hotel de France

Mont-Louis

(Pyrénées Orientales)

Origineel: Den Haag, Letterkundig Museum