Dietser of Duitser?

George Kettmann Jr: Het Erf aan Zee
S. Barends: Viva la Muerte
S. Barends: Bruine Rebellen in Oostenrijk

Dat er ten onzent een bloeiende nazi-litteratuur (ik zeg voor de duidelijkheid: nazi-litteratuur, hoewel haar representanten zelf liever het woord ‘Diets’ misbruiken) bestaat, zal wel niemand willen beweren; maar er bestaat nochtans zoiets, dat om verschillende redenen de aandacht verdient. In de eerste plaats, omdat wij niet mogen bevorderen, dat deze auteurs, die zich toch al chronisch miskend voelen, zich nog miskender gaan voelen; in de tweede plaats, omdat de vlucht in de rhetoriek en romantiek een internationaal verschijnsel is, waarvoor in de Nederlandse afdeling van het nazidom de symbolen pasklaar uit voorraad worden geleverd. Wij stuiten hier op de allermerkwaardigste paradox, dat een beweging, die voor zichzelf tegenover alle andere bevolkingsgroepen het nationale besef opeist, haar symbolen uit het buitenland betrekt; de enige internationale, die in Europa nog functionneert, is de fascistische... waarvan de leden onderling, ieder voor zich door een specifiek-nationale bevoorrechtings- en uitsluitingsclausule onderscheiden van de ander, echter óók bestemd zijn om op elkaar te botsen, elkaar te verachten, elkaar zo nodig te vuur en te zwaard te vernietigen! Dit lijkt een zeer ondoelmatige vorm van internationale solidariteit, maar niettemin bestaat zij, dank zij de verbeelding van mensen, die nog niet geleerd hebben van ‘Volkstum’ op ‘Lebensraum’ over te schakelen. In het begrip ‘Lebensraum’ immers komt de paradox pas duidelijk voor den dag; daar maakt de internationale wederzijdse leverantie van phrasen plaats voor de onbemantelde landhonger, het naakte imperialisme, dat door ‘Volkstum’ nog werd verbloemd. In zoverre zijn de heren George Kettmann Jr en S. Barends, die de voornaamste steunpilaren der Nederlandse nazi-litteratuur uitmaken, dan ook al weer bij hun tijd achtergeraakt; het is inderdaad moei-

lijk om bij te blijven, nu de propagandaleuzen zo snel moeten worden verwisseld, dat er haast geen gelegenheid is om rustig over ‘Dietschland’ te dichten, waarvan deheer Kettmann c.s. de eenheid voorbereiden, naar zij zeggen; men zou zich bijna in de klinkers van het woord gaan vergissen. ...

In zijn bundel Het Erf aan Zee, verschenen bij de Amsterdamsche Keurkamer (niet te verwarren met de Reichskultur-kammer), zet de heer Kettmann de traditie voort van zijn eerste fascistische dichtbundel De Jonge Leeuw. Deze poëzie is een mengsel van brave natuurlyriek en snorkende propaganda voor het bovengemelde ‘Dietschland’, het erf aan zee, waarvoor de dichter wil waken en strijden. Hij treedt in de voetstappen van Wies Moens en vooral René de Clercq, die in dit gezelschap als een heilige wordt vereerd met dezelfde hevigheid, waarmee de Joden en bolsjewieken er worden veracht. Zo dicht de heer Kettmann:

Daar zijn wij reeds midden in de romantiek: de runen op de erven. Een man, die in een wereld van techniek, van machines, van mechanisering, van radio, van film en andere moderne symbolen leeft, bedwelmt zich aan runen, die hij niet kan lezen, op erven, die geïdealiseerd worden; en door die vlucht in de romantiek zou ‘een krachtig volk ontwaakt zijn’? Een krachtig volk, zou men zo zeggen, dient zich in de eerste

plaats rekenschap te geven van zijn werkelijke positie in de moderne Europese samenleving der volkeren, inplaats van met runen te coquetteren. De heer Kettmann echter luistert liever naar zangers uit het verleden:

Of hij roept de schim van Sigurd op (p. 21), of die van de viking (p. 31 vv.); het verkeer met die historische personages, omwolkt door de romantiek à la Hofdijk, is hem sympathieker dan de confrontatie met al die prozaïsche nuchterheden van onze dagen. Er bestaat bij de heer Kettmann een direct verband tussen deze sombere dweperij met dode helden en zijn bulderende propaganda voor ‘Dietschland’; wat tegen deze idealen complotteert wordt betiteld als Fransen, Joden, negers en communisten; dat alles spant samen tegen ‘Dietschland’, zoals het samenspande tegen Spanje, waaraan de heer Kettmann ook een aantal vurige liederen wijdt. Het eigenaardige van dit soort rhetoriek echter is, dat zij nauwelijks verschilt van die van ‘links’; vroeger vergoot men rhetoriek voor ‘het proletariaat’ of ‘de mensheid’, thans voor ‘Dietschland’ of ‘het erf aan zee’ (met de runen). Rhetoriek blijft echter onherroepelijk rhetoriek, en de bezieling, die ervan uitgaat, is pover. Het best bevalt mij de heer Kettmann nog in een gedicht als De Wijze Katers (opgedragen ‘aan de heeren van het Comité van Waakzaamheid’), waarin hij er rond voor uitkomt, dat hij wil zitten waar nu anderen zitten:

In dit gedicht zit onmiskenbaar Schwung; het behoort tot de beste uit de bundel vooral door het krachtige en overtuigende slot: ‘wij durven jullie haten’. Van intiemer vreugden getuigt het poëem Op mijn Zwarte Hemd:

En verder:

Na deze lofzang op het onverslijtbare hemd, dat tot dusverre nog niet in de handel verkrijgbaar was, verlaten wij de heer

Kettmann om over te gaan naar de poëzie van S. Barends, Viva la Muerte. Ook de heer Barends is overtuigd Dietser, maar bij hem kan men de klinkers ie en ui al veel gemakkelijker verwisselen dan bij zijn collega Kettmann; de heer Kettmann, anders gezegd, denkt nog geheel in de rhetoriek van het ‘Volkstum’, de heer Barends nadert al tot die van het ‘Lebensraum’, getuige b.v. zijn gedicht Duitsche Visschers op de Noordzee, die ‘visch vangen voor het vierjarenplan’ en zich daarbij bedenken, dat de ‘Führer’ ook aan hen denkt, ‘ginder in Berlijn’; dit kunnen toch wel onmogelijk Dietse vissers zijn, vissend voor de heer Mussert, ginder in Utrecht. ‘Christus ontwaakt als stormsoldaat weer op aarde’, zegt de heer Barends in zijn inleidend gedicht, en ‘zal met ons opstaan en zingen... achter of vóór de mi trailleurs’: aldus de Paasgedachte van de modeme Dietser. Een deel van 's heren Barends' poëzie is (jammer voor zijn Dietsheid) geschreven in de toon van de Jood Heine De Ballade van Annalouis), een ander deel ontstond als imitatie van het Duitse (of Dietse) expressionisme (b.v. Stad en Ragnarök), dat thans overigens in zijn oorspronkelijke vorm als ‘ontaard’ geldt:

Enzovoort, enzovoort. Ook de heer Barends wil natuurlijk terug naar een romantisch verleden, en wel: naar Thule, het land in het Noorden, waar, naar hij zegt, ‘ál mijn (zijn) heimwee huist’. Men kan zich voorstellen, hoe eens de Thulinger

vikings op boomstammen afzakten via de Shetlandseilanden naar de monden van de Rijn, waar zij toen Dietsland stichtten; 100 jaar voor Christus. Dit erf aan zee wordt blijkbaar thans nog geregeerd door een hertog, want het gedicht Dietsche Passie is opgedragen aan Frans Daels, ‘professor te Gent, Rebel in België, Hertog van Dietschland’, Kan een mijner demoliberale lezers mij meedelen, waar deze hertog de heirban gebiedt over zijn vazallen, en in welk jaar hij door vrije Dietse mannen op het schild werd geheven?

‘Werk van een jong dichter, even vurig en vervaarlijk als de slagen, waarmee Siegfried zijn zwaard smeedde’: aldus wordt de poëzie van de heer Barends door de uitgever geannonceerd. De mentaliteit van deze Siegfried blijkt echter nog duidelijker uit een gelijktijdig verschenen ‘verhaal van Bloed en Grenzen’, Bruine Rebellen in Oostenrijk, waarin wij de historie van een helemaal niet meer Dietse, maar volbloed Duitse (Oostenrijkse) nationaal-socialist voorgezet krijgen. Met een onmiskenbare vlotheid, variërend tussen Bruno Brehm en een slechte Ernst von Salomon, wordt hier het leven van de frontsoldaat Hofer beschreven, die na ‘'t verraad’ van 1918 een strijder wordt voor het komende Derde Rijk. Na veel leed geleden te hebben, mag hij eindelijk nog beleven, dat de Duitsers Oostenrijk binnenrukken; het wordt hem getelefoneerd door een vriendin, terwijl hij in Parijs zit, en daarbij ontstaat een mystieke persoonsverwisseling. Want: ‘de stem, waarmee ze het zegt - de stem, die hij hoort, is niet de hare. Het is de stem van den kleinen korporaal uit Braunau. Van den man, in wien ze geloofd hebben, al die lange jaren lang, den man, die niets meer is dan een taak en een groote vervulling. Van den man, die nooit loog, die een heel oude zwijgende belofte nu gestand heeft gedaan.’

Ernst von Salomon rechtvaardigde in zijn roman Die Geächteten de moordenaars van Rathenau; de heer Barends, die niet eens een Duitser, maar een Dietser is, verheerlijkt Planetta, de moordenaar van Dolfuss:

‘In Oostenrijk groeien de dagen nu langzaam naar Juli toe. In Juli komen ze uit de loopgraven. In Juli wordt Dolfuss neergeschoten. Ja, hij was er bij, Hofer.

Dolfuss was een best kerekje en een vroom Christen, braaf en weldadig. Maar het was een kerekje, dat het Rijk verried, dat de soldaten uit den oorlog verried, en met de eeuwige vijanden van het Rijk heulde.’

Daarom moest ‘het beste kerekje’ sterven, zoals Rathenau moest sterven. Ook ten onzent hebben wij blijkbaar al van die litteraire landsknechten, die een moord op ‘een best kereltje en een vroom Christen’ niet tellen, als hij aan de vervulling van hun bloederige wensdromen over ‘het Rijk’ in de weg staat. De Dietse heer Barends geneert zich niet hier te verklappen, dat hij de idee van de uitbreiding van het Duitse ‘Lebensraum’ door moord van harte toejuicht. Want Planetta: ‘Weet je, wie dat is? Dat is de beste kerel van de heele wereld’; schrijft deze fijne geest. Men kan het zich voor gezegd houden: ‘de beste kereltjes’ zullen opgeruimd worden door de ‘beste kerel’, dat is de moraal van een persoon, die zich elders in zijn verhaal notabene durft te beklagen over de gewelddadigheid der democratic: ‘wanneer ergens, nù en altijd, een vrouw door drie mannen met haar hoofd op den trottoirband wordt geslagen... dan gebeurt dat in naam van de heilige democratic.’

Nù en altijd: de pogrom van November 1938 ligt enkele maanden achter ons. Wij zullen daarom aan deze Dietse waarheidsliefde verder geen woord meer verspillen, noch aan de ‘Keurkamer’, die zulke geschriften uitgeeft, gedachtig aan het woord van Corbière: ‘Surtout dans mes dégoûts, j'ai des goûts élégants’.