Menno ter Braak
aan
Maurice Roelants

9 februari 1935

9 Februari 35

Beste Maurice,

De Nederlandsche redactie zal a.s. Woensdag vergaderen om haar standpunt t.o.v. het ‘erotische incident’ te bepalen. Ik zal je onmiddellijk na deze bijeenkomst het resultaat van de besprekingen meedeelen en ev. met een voorstel komen om een datum te bepalen voor een gemeenschappelijke redactievergadering te Antwerpen.

Ik antwoordde je reeds particulier op de kennisgeving van Gijsens aftreden, dat hij blijkens je schrijven van 5 dezer weer herroepen heeft. Formed staan wij dus wederzijds nu geheel vrij tegenover het probleem. Ik wil hier nog eens vooropstellen, dat onzerzijds geen poging zal worden nagelaten, om de bestendiging van de samenwerking mogelijk te maken, aangezien die totnogtoe zoo uitstekend beviel.

Laten wij echter duidelijke taal spreken. Je brief deed dat niet; ik behield er een onaangename nasmaak van. M.i. is jullie optreden in dezen een inbreuk op onze afspraak van verleden jaar, waarbij werd vastgesteld dat de redacties onafhankelijk zouden zijn en ieder verantwoordelijk voor de geplaatste bijdragen. Wij (Nederland) hebben ons stipt aan deze afspraak gehouden, ons verheugd over jullie in het algemeen met de onze strookende keuze van materiaal en ons ook geërgerd aan het ‘onzedelijke’ stuk van Urbain v.d. Voorde, dat van Dirk Coster had kunnen zijn, zonder van die ergernis anders dan op vriendschappelijke wijze blijk te geven. Over de ‘rechten van de erotische litteratuur in Forum’ te spreken, beteekent een volledige koerswijziging, waarmee althans ik persoonlijk in geen geval zal kunnen meegaan. Er is geen erotische litteratuur als een zelfstandig genre, tenzij je daarmee zoudt bedoelen Sade of iets dergelijks. Als De Indiesman’ al tot het genre wordt gerekend, blijkt daaruit een provinciaalsche mentaliteit, die niet de mijne kan zijn. Ik voel evenmin iets voor de ‘civiliteit’ van het copie ruilen, die volgens jou geen censuur zou zijn, maar toch neer zou komen op een systeem van ‘wenken’, waardoor b.v. mij het schrijven in Forum volkomen vergald zou worden. Bovendien zouden wij daardoor in de ongunstige positie komen, aangezien wij nooit censuur zouden willen uitoefenen, en dit systeem dus in de practijk zou neerkomen op controle van Rome op ons. Dat jullie rekening moet houden met pastoors, biechtvaders en andere verheven instanties is een zaak, die ons niet aangaat, maar waarmee wij in onze afdeeling gèèn rekening mogen houden, zonder ons door karakterloosheid belachelijk te maken. Mijn z.g. papenhaat is geen afkeer van katholieke menschen, omdat zij evenveel recht van bestaan hebben als ik, en ik kan dus ook best met ‘papen’ op voet van wederzijdsche onafhankelijkheid samenwerken, zooals gebleken is; maar ik word onmiddellijk geus, wanneer men mij wil dwingen in mijn eigen ressort de rechten van ‘reservatio mentalis’ en aanverwante artikelen te erkennen.

Ik zie ook niet in, waarom Gijsen een speciale verklaring zou moeten afleggen om ons te desavoueeren inzake De Indiesmanractijk is gebleken, dat inderdaad op dit punt overeenstemming bestaat: Forum is na de splitsing toch een geheel gebleven en dat heeft mij oprecht pleizier gedaan, omdat ik het eerlijk gezegd niet had durven verwachten Van censuur op het naakt is bij mijn weten op geen der vergaderingen met jou of met alle Vlamingen gerept, en ik moet aannemen dat pressie ‘van hoogerhand’ aan dit plotseling opgedoken moraliteitsgevoel tegenover ons immoreele Hollanders en heidenen niet vreemd is. Dit is een compliment aan jouw adres, omdat ik je niet voor zoo calvinistisch roomsch aanzie, als je je nu voordoet. M.i. is de litteratuur van Walschap, aangenomen, dat dit belachelijke moreele naakt-criterium wordt aangelegd, ‘erger’ dan het verhaaltje van Varangot; en daarmee bijt de slang zichzelf in den staart, omdat de litteratuur van Walschap beter is dan die van Varangot.

Dit zijn weer persoonlijke readies. Mochten v.V. en V. er anders over denken, dan zal ik hun geen stroobreed in den weg leggen om met die ruil-civiliteit alias verkapte censuur toch op den totnogtoe gevolgden weg door te gaan; ik zal op precies dezelfde loyale wijze mijn medewerking blijven verleenen, zooals Eddy het na zijn aftreden heeft gedaan (zoolang ik tenminste niet door de censuur wordt getroffen); maar de verantwoordelijkheid dragen voor een Forum onder de indirecte supervisie van Pius XI is mij tot mijn spijt onmogelijk, en ik zal dus in dat geval de redactie moeten verlaten. Ik hoop echter van harte, dat er een betere weg gevonden kan worden, want ik houd van het tijdschrift zooals het nu bestaat en ben bereid alles te doen om een vergelijk binnen redelijke grenzen mogelijk te maken.

m.h.gr.

Menno

N.B. Ik heb mij geërgerd aan de door de Vlaamsche redactie op onkuische wijze afgebeelde werken van Debonnaires. Is het niet wenschelijk dit soort voorstellingen voortaan met vijgebladen en capes te reproduceeren? (Ik hoop, dat je hierom lachen wilt!)

Origineel: Antwerpen Letterenhuis