Joseph Roth overleden

Joseph Roth, wiens overlijden wij gisteren gemeld hebben was geen eigenlijke emigrant, aangezien hij Oostenrijker was en dus met het Duitse probleem tot aan de bezetting van zijn land niets te maken had. Zijn solidariteit met de emigratie berustte dus op een vrijwillige keuze; sedert 1933 verschenen zijn boeken (als eerste Tarabas) in Nederland, bij de fa Allert de Lange te Amsterdam.

Roth had een Joodse moeder; de invloed van het Jodendom op zijn werk is aanzienlijk, maar niet minder die van het katholicisme en van de Oostenrijkse staatsidee, die in wezen een internationale, bovennationale idee is. Merkwaardig is in dit verband dat een van Roths laatste artikelen (ik vermoed dat het het allerlaatste geweest is dat tijdens zijn leven in druk verscheen) een beschouwing inhoudt over de dood en wel over de vrijwillige dood van majoor Emil Fey, wiens naam bekendheid heeft verkregen door de gebeurtenissen om Dollfuss. Dit artikel is verschenen in het Neue Tagebuch van 27 mei 1939 onder de titel ‘Ein antiker Selbstmörder’. Roth die als katholiek de zelfmoord van de hand wijst als oplossing brengt hierin niettemin eerbiedig hulde aan de moed van Fey, die in de nacht na de bezetting van Wenen zich en de zijnen van het leven beroofde om niet de eed van trouw aan Hitler te behoeven af te leggen. Fey schoot eerst zijn zoon, daarna zijn vrouw en vervolgens zijn hond dood, de laatste kogel bestemde hij voor zichzelf.

‘Deze dood heeft iets groots,’ schreef Roth in dit opstel, ‘zij het dan niet volgens christelijke dan toch wel volgens antieke opvattingen. Het is wel een wonderlijke samenloop van omstandigheden, dat deze Oostenrijker, die Fey gedurende zijn leven fel heeft bestreden, met zulk een artikel afscheid van hem heeft genomen... om daarna zelf afscheid te nemen.

Het Vaderland, 31 mei 1939