De eeuwige Shakespeare

Zooals men weet, bestaat er een complete bibliotheek van Shakespeare-litteratuur. Die is echter dezer dagen nog weer aangevuld met een werk van E. E. Stoll, Art and Artifice in Shakespeare (University Press, Cambridge), en deze auteur heeft nu op zijn manier het probleem van den mysterieuzen tooneelschrijver opgelost. Hij vindt n.l., dat al die ‘metaphysische’ en ‘pyschologische’ theorieën over Shakespeare onnoodig zijn, omdat deze kort en goed een ‘tooneelist’ was, terwijl zijn stukken bestemd waren om te worden gespeeld en niet om als materiaal voor philosophische speculatie te worden gebruikt. Men moet, volgens Stoll, den man maar in het kader van zijn tijd zien, bovendien nog in een speciaal land en schrijvend voor een speciaal auditorium, en de zaak is gezond.

Zooiets klinkt altijd bizonder flink, gezond en krachtig ; wij hebben het trouwens meer gehoord in analoge gevallen, bijv. uit den mond van A.M. de Jong, als hij het over de moderne litteratuur had. Maar wat dan aan te vangen met Hamlet ? Ook hierop weet Stoll echter raad. De situatie, zegt hij, komt bij Shakespeare niet voort uit de karakters, maar de karakters zijn gecomponeerd om te beantwoorden aan een bepaalde gegeven situatie. Het ‘conflict’ is dus niet, als bij Racine of Ibsen, een innerlijke strijd, maar een feitelijke toestand, die uiteengezet wordt. Zoo is de situatie van Hamlet geheel duidelijk: hij wil zijn oom dooden, zonder zelf eenig risico te loopen, en gebruikt daarom alle middelen; zijn twijfel over de moraliteit of de ondoelmatigheid van het handelen komen niet in aanmerking en zouden trouwens onbegrijpelijk geweest zijn voor het toenmalige publiek. Wij hebben dus niet anders te doen dan in de huid van een gemiddelden Engelschman uit den tijd van Elisabeth te kruipen om Shakespeare te verstaan.

Deze merkwaardige ‘oplossing’ brengt Shakespeare op het plan van Kees Pruis en Hamlet op dat van ‘Oranje Hein’. Ziet men van dat geringe bezwaar af, dan mag de interpretatie van den heer Stoll ingenieus heeten ; zij verlost ons immers van het probleem Shakespeare en daarmee bewijst zij ons, die toch al zooveel problemen hebben, een ontzaglijken dienst. ‘To be or not to be’...... het is voortaan, wij weten het nu, één van Shakespeares bekendste schlagers geweest.......

M.t.B.