Schietschijf

Inleiding tot de Logica.

Gisteren liep ik hem weer tegen het lijf, mijn goeden kennis den zwoegenden cultuurdrager. Hij winkelde voor St. Nicolaas, maar op zijn gelaat was toch de mismoedige, zelfs smartelijke trek, die hem ook bij zijn meest alledaagsche handelingen begeleidt.

‘Bezwaren in het leven?’ vroeg ik hem, wetend, dat hij die vraag meer op prijs stelt dan een neutraal ‘hoe gaat het?’

Hij knikte. ‘Ik denk over de mogelijkheid na den tegenstand der Abessijnen in Tembien te breken door een aanval met sterk bemande verhuisauto's’, zei hij.

‘Wat?’ vroeg ik ontsteld, want ik ben op de hand van den negus negesti.

‘Heb je het Vaderland niet gelezen?’ wedervroeg hij verbaasd. ‘Daarin werd gisteren betoogd, dat een torpedoboot, als zij ingezegend wordt, een gewoon schip is. Dus is een tank in dezelfde condities een verhuisauto. Het komt er alleen op aan, of er menschen in zitten. Dus meet het mogelijk zijn met verhuisauto's een stormaanval te ondernemen. Dus..’

‘Ho, ho, ho’, riep ik, want ik bemerkte, dat zijn naar begrip dorstend en niet voor begrijpen geboren brein weer eens aan den vreeselijksten chaos ten prooi was geraakt, ditmaal tengevolge van het zonder oordeel des onderscheids lezen van een discussie onder de rubriek ‘Ingezonden Stukken’. ‘Ho eens even, ezelsveulen. Je blijkt voor de zooveelste maal de logica en haar subtiliteiten mis te verstaan! Luister, eer je tot je dolzinnige conclusies overgaat, eerst eens naar mij, en antwoord op de vragen, die ik je zal stellen. Is het paard van St. Nicolaas een voertuig?’

‘Ja’, antwoordde hij, aarzelend nog, want hij vertrouwt mij niet, als ik logisch denk.

‘Goed. Is een tank een voertuig?’

‘Ja.’

‘Volgt daar dan niet uit, dat zoowel St. Nicolaas' paard als de tank essentieel hierin overeenstemmen, dat zij voertuig zijn, hoewel zij uiteraard accidenteel St. Nicolaas' paard en tank, onderscheiden en naast elkaar, blijven?’

‘Ja.. jawel.’ Hij wist natuurlijk niet, wat ‘essentieel’ en ‘accidenteel’ was, maar juist daarom vervolgde ik:

‘Volgt uit onze laatste conclusie dan niet, dat een voertuig, dat een ander voertuig is dan het eene voertuig, toch als zoodanig voertuig is?’

Verbijsterd, maar toestemmend hoofdgeknik.

‘Uitstekend. Dus: ook al is het eene voertuig verschillend van het andere: in zooverre het bezien wordt onder den gezichtshoek van het tuig, dat voert, is het essentieel hetzelfde als het accidenteel verschillende. Dat is toch duidelijk? In bepaalde gevallen kunnen wij dus afzien van het accidenteele, om het essentieele te onderkennen. Niet het paardelijke en tankelijke des voertuigs is in die gevallen van belang, maar de functie van het voeren en van het tuig-zijn als zoodanig, losgedacht van de accidenteele functies, die voortvloeien uit het toevallig-paardelijke en toevallig-tankelijke.’

Er kwam een sluw lachje van eindelijk ontwakend verstaan om zijn lippen.

‘Nu begrijp ik het probleem, geloof ik’ zei hij verheugd. ‘Het moet mogelijk zijn, in Abessinië de tanks door paarden te vervangen en op die manier..’

‘Neen’, zei ik haastig, bang nieuw wanbegrip te ontketenen. ‘De quaestie is meer, dat St. Nicolaas de opvolger wordt van De Bono. En ga nu maar gauw weer winkelen. Als jo morgen pepernoten in je schoen vindt, heeft St. Nicolaas die er tot afscheid met machinegeweren ingeschoten’.

‘Bestaat St. Nicolaas dan?’ vroeg hij verbluft.

‘O ja’, antwoordde ik hem. ‘Hij leeft in de mond van de menschen, en aangezien jij een mensch bent, d.w.z. een accidenteel exemplaar van de essentie mensch, ook in jouw mond. Pas dus maar op, dat je je niet verslikt.’

Hij verslikte zich niet, maar zijn mond bleef open staan, als wilde hij toch nog iets bewijzen..

Sagittarius.