J. Greshoff
aan
Menno ter Braak

Kaapstad, 12 oktober 1939

‘La Verne’, Kloofnekweg, KAAPSTAD

Twaalf October 1939

Beste Menno,

Je buitengewoon prettige brief van 25 Sept. hedenochtend om 8 uur met gejuich ontvangen. We waren, door de transportmiserie, lang zonder berichten gebleven. Ziehier de staat van ontvangst. Ik kreeg van je achtereenvolgens brieven gedateerd: 20 Augustus, 24 Augustus, 9 September, 11 Sept. (brief uit Eibergen) en nu 25 Sept. Ik weet niet of er stukken tusschen 9 & 25 Sept. verzonden zijn; zoo ja, dan krijg ik ze nog wel. Uit je brief maak ik op, dat je de foto's van het huis ontvangen hebt, maar nog niet die van mij en Van Wijk Louw en evenmin Van Wijk Louw's boekje. Hij heeft intusschen een nieuw bundeltje opstellen gepubliceerd dat beter en zeker vermakelijker is. Het is in hoofdzaak gericht tegen de kultursimpelei van de hoogeschoolmeesters hier, de Malherbe's en de Haarhoffs; en vele anderen! De stukken zijn hier en daar wat breedsprakig, maar voortreffelijk van geestesgesteldheid en, wanneer men de toestanden hier kent, zéér moedig. Louw moet NIETS hebben van al wat van verre of nabij met de officieele Afrikaansche letteren te maken heeft, houdt zich uit beginsel overal buiten en weigert alle prijzen. Hij is lector in de opvoedkunde aan de universiteit van Kaapstad, Zijn vader, notaris, is vies rijk; maar hij is wegens scheiding, het zwarte schaap in de familie. Leeft meer-dan-vriendschappelijk samen met een bijzonder aardige, pittige, levendige vrouw Truida geheeten. We zien ze veel. Hij neemt Fransche les bij Kees en schiet goed op. Nu leest hij met zijn leermeester samen Adolphe, het boek dat in de Winkler Prins onder de kop Benjamin Constant NIET vermeld wordt!!!!! Hij is in het bezit van een oud klein auto'tje Pietertje geheeten, dat over de weg huppelt en waar we alleraardigste tochten in de omgeving mee doen. Ik ben er zéker van dat je hem, niet in het minst om zijn eenvoud en zijn humor, zou waarderen en ik hoop vast hem na den oorlog mee te tronen naar Europa. Zijn nieuwe boekje zal ik je zoo spoedig mogelijk toezenden. Maar tegenwoordig gaat niets vlug!

Over politiek zal ik maar niet uitweiden, deze brieven worden toch altijd door de feiten achterhaald. Er zijn oogenblikken, dat ik de smeerlapperij van Rusland versus Finland véél erger en ergerlijker vind, dan de universeele nazivuiligheid. Die nazi's hebben zich van den beginne als roofdieren voorgedaan, daar kon geen misverstand over ontstaan; terwijl de moscovieten als voorvechters van de democratie een heftige propaganda tegen iedere vorm van imperialisme maakten! Mij is ten slotte een openlijke schurk nog ièts liever dan een huichelende.

Met dat al zijn de moffen iedere invloed in de Balkan en de Oostzee volkomen kwijt, nadat zij er jaren aan gewerkt hadden om die te krijgen. Ik volg nu je brief van den beginne af. Ja, van ‘wennen’ aan de oorlog was hier geen sprake, omdat je er niets van bemerkt. De spanning, die wij beleefden was geheel persoonlijk, dwz ontstond door onze zorg om de verre vrienden en niet uit de algemeene geestesgesteldheid en de sfeer. Vlooien hebben wij ook, maar niet in die mate, dat er van een plaag gesproken kan worden. Telkens duikt er een enkeling op, dan in het eene dan in het andere bed. Deze diertjes springen waarschijnlijk in de tram van zwart op wit om een beetje verandering van lucht te krijgen. Wij zullen dit jaar geen vacantie nemen; ten eerste was de zeereis van twee maanden al een lange en wat eentoonige maar toch zéér aangename vacantie en ten tweede kan de bruin geen verplaatsingen trekken. De Graafschap was zeker wel één fort. Náár gezicht. Ik ben benieuwd naar je dagboek en de fragmenten daarvan in GN; Ik kan je dan later ook het mijne ter hand stellen. Het is misschien wel aardig die twee uitingen tegenover elkaar te stellen: het radicale verschil tusschen veraf en dichtbij! Ik had die advertentie van Leopold in Het Vaderland wel eens willen lezen! Het boek van Rookniet hoop ik nu ook spoedig te verkrijgen, ik gaf mijn Duitsche ex. aan een Zwitsersche kennis. Heeft die pik-haar nog altijd zooveel te vertellen in Het Vaderland??? Ik dacht dat ze nu wel wat voorzichtiger zouden zijn, en hun kolommen niet openstellen voor een agent van de Duitsche regeering. Wat je mij over Eddy en Bep schrijft doet mij onnoemelijk veel plezier en stak mij bovendien een hart onder de riem. Ik zou dolgraag iets van hem vernemen! Hoe spijt het mij nu weer dat ik niet in Holland ben om hem te zien. Er zullen zeker nog wel moeilijkheden rijzen; maar je moet altijd maar voor jezelf zijn goede eigenschappen, die zoo bijzonder goed zijn, zóó sterk accentueeren, dat zijn kleine kanten in het niet zinken. Als je nauwkeurig de rekening opmaakt, blijft er toch een prachtig overschot ten zijnen gunste over! Vergeet niet mij op de hoogte te houden over Arthur van Schendel. Ik zal hem naar Amsterdam schrijven. Schrijf vooral per vliegpost, dat scheelt toch nog héél veel. Van 25 Sept. tot 12 Oct. is 17 dagen, terwijl de gewone brieven welke wij ontvangen er altijd op zijn minst dertig over doen. In De Brandwacht nog steeds geen derde stuk van je. Ze hebben hun omvang sterk ingekrompen, omdat men vreest niet genoeg papier in voorraad te hebben en men daarom eerst uit Canada het noodige wil aanvoeren. Als je uit wil wijken, je bent hier welkom en we hebben de zaak al in theorie geheel geregeld. We hebben een vrij groote tuin en daarin laten we een blokhut bouwen. Je kunt deze hier uitstekend en zeer goedkoop krijgen. Een vertrek van ongeveer 8 bij 6 meter, dus zéér ruim dus, op cementvloer van 24 pond, zijnde ongeveer 175 gld. Deze richten we gezellig in met groote schrijftafel en twee slaapdivans. Eten en baden en WC-ën <eenvoudig doch netjes> bij ons. Met je schrijven kan je altijd wel wat verdienen. Ik schreef in De Huisgenoot een stuk over Hoornik, dat in twee afleveringen geplaatst werd, en kreeg daar 10 pond voor. Zorg alleen maar dat je alle liquide middelen waar je ook maar eenigszins over kunt beschikken bij de hand hebt: als je eenmaal vluchten moet kun je niet éérst naar de bank loopen, gesteld dat de bank dan nog zou uitbetalen. Je zoud als je hier aankwam het gevoel hebben of je uit een vliegende storm plotseling in een zomersche windstilte kwam. De universiteits biblitheek is behoorlijk voorzien en dan zijn er nog de openbare en die van het parlement. We zouden hier niet zoo slecht zitten, wanneer we niet zoo gebonden waren aan onze menschen, met hart en ziel; en wanneer we over hen niet zooveel en zoo nijpend in angst verkeerden. Je zou hier in deze rust boek op boek schrijven!!!

De brievenbestellersbarok zit weer even aan de grond. Ten eerste omdat ik nog steeds perioden van onoverwinnelijke luiheid heb, waarschijnlijk omdat ik na de overplanting nog steeds geen bodem tusschen mijn wortels heb; ten tweede omdat de Hollandia drukkerij piepte om de kopij voor de Fransche moralisten. In verband daarmede verdiep ik mij nu in de Fronde (Retz) en in Lévy-Brühl en Guyau. Maar ik hoop toch wel, dat ik binnen afzienbaren tijd nog wat zetelvaster zal worden dan ik nu ben. Is Eddy's boek nog steeds niet uit bij leeuwenpoot??? Ik hunker er naar. Ook van Stenen voor Brood bemerk ik niets. De laatste kroniek welke ik ontvangen heb, was die over Dekker. Vergeet vooral nooit mij die te zenden. Plannen heb ik genoeg!!! Alleen geen concentratievermogen! Ook al een teeken van seniliteit!

In een van je volgende brieven hopen we eenige nadere gegevens omtrent de ziel van Ant te vinden en over de onvolprezen zadelmakerij, welker producten ons nog steeds ooggenot en nut verstrekken. En verder lees ik maar. Ik heb ik geen jaren zooveel, zoo ingespannen en met zooveel genoegen gelezen. Ik ben lichtelijk verhongerd en ben nu aan het bij-eeten! En Hendrikus Marsman?

Van Aldewereld nog steeds géén bericht: boeh noch bah! Van 8 Mei af, datum van mijn vertrek uit Brussel heeft hij mij eenvoudig laten stikken. Hij is mij nu aan voorschotten, tentièmes, rente en honorarium meer dan twaalfhonderd gulden schuldig, geld waar we eenvoudig op zitten te springen. We hebben ZEd nu eenige brieven op pooten geschreven en er Bob Nijkerk, die commissaris van die zaak is, voorgespannen. De man was tegen ons steeds volkomen correct geweest en we hadden vast vertrouwen in hem en op dat vertrouwen was onze tocht naar hier voor een goed deel gegrondvest. Ook dit zal reg kom.

Ik las de verzamelde gedichten van J. Winkler Prins, ik vind die niet zoo slecht, ik vind er een aardige, eigen en vrije toon in. Maar de voorrede van Redigingius is akelig. Jan gaat tòt de nieuwe cursus, Maart '40, waarschijnlijk practisch werken bij een goede bouwmeester hier, Niegeman, een neef van Wijdeveld. Hij moet weer eens geregeld wat doen! De luiheid wordt hier anders familiekwaal; bovendien is men nu eenmaal in een land als dit waar alles vanzelf gaat in een broedplaats van luiheid! Luiheid is hier een der meest geroemde nationale deugden en het tempo is verrassend langzaam! Zonder echter de neiging tot meditatie in de hand te werken, want dat weten ze niet wat het is, hier!!!!

SChRIJF!!!! Veel en lang!!!!

Héél véél liefs voor vrouw en poezen <>, een stevige hand van geheel je

Jan

natuurlijk ook van: A.C. Greshoff-Brunt

J.H. Greshoff

C.J. Greshoff

Ik liet je 5 gld sturen voor die theeplu's en tikbanden aan G. Louw te sturen. Vooral zooveel mogelijk tikband liefst meer dan 4

kosten hier 1.75 per stuk!

in Brussel 75 cts!!!

Origineel: Den Haag, Letterkundig Museum