Maurice Roelants
aan
Menno ter Braak

Woluwe, 11 februari 1935

Woluwe, 11 februari 35.

Gribaumontlaan 40.

1)... Als het om de moraal van het geheele stuk (Virginia) gaat, heb ik mijn standpunt nu al bepaald op: geen duimbreed wijken.

2) Over de rechten van de erotische litteratuur in Forum te spreken beteekent een volledige koerwijziging, waarmee althans ik persoonlijk in geen geval zal kunnen meegaan.

3)... de verantwoordelijkheid dragen voor een Forum onder de directe supervisie van Pius XI is mij tot mijn spijt onmogelijk en ik zal dus in dat geval de redactie moeten verlaten.

4)... Controle van Rome... Pressie van hoogerhand... geen karakterloosheid...

Menno

Beste Menno,

Ik merk uit uw brieven, dat gij aardig bezig zijt u in principes te verschansen. Dat puritanisme aan de andere zijde van Forum is waard wat alle puritanisme waard is (ik geef u de verzekering, dat wij op dit gebied reeds voor onze eigen deur hebben gevaagd). Weet gij wel, dat gij wonderlijk goed op onzen Gijsen lijkt? Hij ook is begonnen met al de gevallen te inventariseeren, waarin hij ontslag neemt. Uw zak steekt bijna zoo vol met ontslagbrieven als de zijne. Van een vergelijk zoeken binnen redelijke grenzen is er bij u intusschen maar weinig spoor. Reeds in drie gevallen staat uw bijltje klaar om Forum in stukken te hakken... En dat alles zonder dat wij samen hebben gesproken. Het is precies de methode, die Walschap, Herreman en ik bij Gijsen hebben bestreden.

Om het amicaal en speelsch te zeggen, zij het ook als veeg verzoener: hoed u voor de princiepenrijderij. Gij zijt bezig u in princiepen te verstrikken, u te empanacheeren met karaktervastheid, fiere onkreukbaarheid tegenover Rome en Pius XI en alle verdere romanceeringen (dat allemaal op grond van het gevalletje met Virginia) op zulke calvinistische dweperswijze, dat ge u weldra op uren van een gewone en rustig menschelijke uitlegging zult bevinden.

Als ge dat grapje van de pressie van hoogerhand meent, weet dan dat het voor mijn part een even onschuldige mop is als dat van uw vijgebladen en capes voor de illustrates bij het artikel over Desbonnaires. Zoek het geschil ook niet aan te scherpen door het louter als een tegenstelling absoluut vrije vrijdenkersschap en Roomschen angst voor pastoors en biechtvaders te monteeren (Forum is daar om te bewijzen, dat wij 't bvb voor Walschap tegen de pastoors durfden op te nemen). Als men het ‘cas d'espèce Virginia’ beschouwt, eenvoudig, zonder het met allerlei principes op te blazen tot een geval dat tot de onsterfelijke pricipes van den vrijdenker behoort, dan kan iemand, die niets met preutsch conventionalisme of godsdienst te maken heeft, zonder een perfect uilskuiken of hypocriet te zijn, dat stukje voor Forum niet geschikt achten. Verwonder u dan niet, dat een katholiek dan nog à fortiori eenige redenen heeft om u vriendschappelijk te verzoeken zulke twistappels voortaan terzijde te leggen.

Maar de afspraak, dat we onafhankelijk zijn... Ik noem het calvinisme van den vrijdenker, die zich daarachter gaat verschuilen als achter het absolute. Stel u eens voor: we hebben reeds de overeenkomst eens zoo schromelijk afbreuk gedaan toen we samen vergaderden te Rotterdam en deden alsof de een ooit zijn onafhankelijkheid mocht prijsgeven door zich op den ander in te stellen. Wij konden de Virginia-vergissing niet voorzien en gaven u wat meer crediet dan het wijs was van onzentwege. En waarom op dit punt geen redelijk overleg plegen, terwijl ge op zooveel andere punten een verstandig compromis beter vindt, dan handhaving van een doodenden regel? Klampt gij u aan de afspraak vast, dan moet ik wel glimlachen: Périsse le monde plutôt que les principes.

Houd mij mijn raad van aartsverzoener ten goede: eer gij uw princiepsbastions en ultimata gereed maakt, luister naar wat wij u te zeggen hebben op de algemeene vergadering te Antwerpen; vergader Woensdag en doe wat gij zegt: ‘laat geen poging na om de bestendiging van de samenwerking mogelijk te maken, aangezien die tot nogtoe zoo uitstekend beviel’. Vindt gij iets beter dan wat wij voorstellen om verder kibbelen te voorkomen, des te beter en vertrouw er op, dat gij zooals vroeger met Walschap, Herreman, Marnix Gijsen en uw dienaar zult te doen hebben zonder dat gij u heroïsch tegen Pius XI moet schrap zetten.

Van harte,

Maurice.

Origineel: Den Haag, Letterkundig Museum