China in woord en beeld

Fotografieën en teksten naast elkaar

Ellen Thorbecke, People in China. With an introduction bij dr W.J.K. Thorbecke. (Harrap & Co., London).

Er bestaat tegenwoordig een intense belangstelling bij het publiek voor vreemde landen, die op een of andere wijze van zich doen spreken in de ‘groote’ politiek. Niet altijd is die belangstelling even gemotiveerd. De wagonlading boeken over Abessinië, die over de étalages der boekwinkers werd uitgestort, is volstrekt geen bewijs voor een plotseling ontwaken van cultureelen hartstocht voor dit land. Een jaar geleden wist slechts een enkeling, wat men onder een ‘Negus’ verstaat en waar Harrar ligt; van Amharen had men nog nooit gehoord en een ‘ras’ was een onbekend wezen. Thans weet uw buurman u zeker te vertellen, dat schuldeischer en schuldenaar in Abessinië aan elkaar geketend rondwandelen. Zoo wil het de actualiteit. Trekt men uit zulke interessante verschijnselen de noodige conclusies? Of dienen zij meer om de nieuwsgierigheid te bevredigen, die door het koloniale avontuur van Mussolini wordt geprikkeld?.. Het lijkt niet waarschijnlijk, dat dit soort belangstelling voor een vreemde cultuur (hoe menschelijk en vergeeflijk zij dan ook moge zijn) langer zal duren dan het koloniale avontuur zelf.

Met dat al is daarmee geen oordeel geveld over de waarde der desbetreffende boeken. Een document van beteekenis kan gebruikt worden voor de meest uiteenloopende doeleinden, zelfs voor ontspanning; daardoor wordt het document niet slechter. Ik schreef onlangs (om van Abessinië, dat al te actueel is, af te stappen) over het alleraardigste boekje van Alain Gervais, ‘Oesculaap in China’, dat een waardevol document is, maar toch ook zeer geschikt voor betere ontspanningslectuur; een samenloop van omstandigheden kan twee qualiteiten soms vereenigen.

Met het royaal uitgegeven boek People in China door Ellen Thorbecke is dat ook eenigszins het geval. De echtgenoote van den vroegeren Nederlandschen gezant in China, dr W.J.R. Thorbecke, heeft hier een twee en dertig tal magnifieke foto's van Chineesche physiognomieën bijeengebracht, die op zichzelf reeds getuigen van een bijzonder artistiek cameragebruik en als zoodanig zeker ook zullen worden gewaardeerd. Maar bovendien zijn zij merkwaardig als bijdrage tot de visueele kennis van een andere cultuur dan de onze. Mevr. Thorbecke schreef er korte bijschriften naast, die in woorden een samenvatting geven van het gefotografeerde type; bijschriften, die meer anecdotisch dan bespiegelend zijn (zooals de typeeringen van Gervals b.v.), maar toch een zeer duidelijk relief geven aan het beeld. Men ontmoet hier zoowel het oude als het nieuwe China; den eunuch naast den student, het ultra moderne jonge meisje naast de concubine, den philosoof en den monnik naast den dokter, den soldaat en den echtgenoot van dertien jaar.

Dr Thorbecke gaf voor dit boek een heldere inleiding over China, waarin hij de geschiedenis van 't kolossale rijk (die dikwijls meer op een eeuwigen stilstand lijkt) en de ontwikkeling der gebeurtenissen onder invloed van het contact met het Westen behandelt. Het is de moeite waard deze beschouwing te leggen naast het boek van Gervais.... en ook naast ‘La Condition humanin’ van Malraux, waarin b.v. de figuur van Tsjang Kai Tsjek met andere oogen wordt gezien. Dr Thorbecke acht China bestand tegen iedere beproeving, maar ziet een van de grootste gevaren voor het land in de overal heerschende onzekerheid en verwarring, zoowel van munt als van taal. China verkeert in een toestand van moreele crisis, en het is alleen de onuitputtelijke vitaliteit van het volk, die een waarborg is voor de overwinning van die crisis.

Ik matig mij geen oordeel aan over de wetenschappelijke en ethnologische beteekenis van inleiding en bijschriften. De uitgave zal echter stellig de aandacht trekken van degenen, die haar ook in dit opzicht naar waarde kunnen schatten. Den leek zal zij wel het meest boeien vanwege de schitterende opnamen en duidelijke samenvatting.

M.t.B.