Kunst en Letteren
Een belangrijke vertaling

‘Eyeless in Gaza’ in het Nederlandsch

Aldous Huxley, De wateren werden stil. Vert door Marianne Philips. (Zuid-Holl. Uitg. Mij. Den Haag z.j.)

Onze medewerkster voor Engelsche letteren heeft op 12 Juli 1936 uitvoerig geschreven over het boek, dat in menig opzicht een omkeer beteekend heeft in het werk van Aldous Huxley: ‘Eyeless in Gaza’. Dat deze roman reeds in het Engelsch veel gelezen zal zijn, ook in Holland, neem ik aan: maar het is nochtans een uitstekende gedachte geweest om van dit problematische, maar belangrijke geschrift een Nederlandsche vertaling te doen verschijnen. Huxley's stijl is niet bepaald eenvoudig, en speciaal de compositie van ‘Eyeless in Gaza’ is tamelijk barok, zoodat men het origineel niet altijd gemakkelijk leest, als men niet goed thuis is in Huxley's ideeënsfeer. De vertaling, die Marianne Philips bij de Zuid-Hollandsche Uitgeversmaatschappij heeft gepubliceerd, voldoet bovendien aan hooge eischen; hetgeen geen gering compliment is, gezien den oorspronkelijken tekst, die duizend moeilijkheden oplevert. Hier en daar is men het uiteraard met de vertaalster oneens, maar het totale beeld van het boek is zoo goed behouden gebleven, dat men op enkele slakken geen zout behoeft te leggen. ‘De wateren werden stil’ kan ik dan ook van harte aanbevelen als een inleiding in de wereld van Aldous Huxley, wiens ontwikkeling van den laatsten tijd men vindt uitgedrukt in deze woorden aan het slot van den roman:

‘Maar intusschen zijn daar liefde en erbarming. Voortdurend gedwarsboomd. Maar o, dat zij onvermoeibaar, onverzettelijk mogen arbeiden om alle hinderpalen te boven te komen: innerlijke traagheid, tegenzin, intellectueele laatdunkendheid; en ook de uiterlijke hindernissen, de antipathieën en verdenkingen der anderen. Genegenheid, medelijden - en ook, terzelfdertijd, dit benaderen door het innerlijk schouwen, deze poging om de eenheid van levens en bestaan te realiseeren door het intellect en misschien eindelijk in een acte van volmaakt begrip door de intuïtie. Van de eene logische redeneering tot de andere, stap voor stap, maar een eenwording waarin geen woordargument meer bestaat doch alleen ervaring, alleen onmiddellijke kennis, als van een kleur, een geur, een welluidenden klank. Stap voor stap tot de ervaring; dat men niet langer volkomen afgezonderd is, maar in de diepste diepten vereenigd met andere levens, met al het andere dat bestaat. Vereenigd in rust en vrede.... Dezelfde vrede voor allen, voor immer deinende tusschen geest en geest. Aan de oppervlakte de afzonderlijke golven, de draaikolken, het stuifwater; maar daaronder de voortdurende en gelijkblijvende uitgebreidheid der zee, kalmer naarmate ze dieper wordt, tot eindelijk de rust volkomen is....’

Ook als men deze ietwat mystiekerig aandoende conclusies niet volledig voor zijn rekening zal kunnen nemen, zal men dit ‘veelzijdige’ boek van Huxley geboeid lezen. Huxley is veel meer waard dan zijn conclusies alleen.

M.t.B.